Wat zijn Stressstoornissen?

Door onbewuste overtuigingen en gedragspatronen die gevormd zijn door opvoeding (gezin), maatschappij (scholing, leefomgeving, werkomgeving) en onverwerkte gebeurtenissen (trauma’s) kan er een vast patroon, een ‘overlevingsstrategie’ zijn ontstaan die uitmondt in langdurige mentale, emotionele en of fysieke overbelasting. Chronisch onvoldoende herstel door langdurige (mentale, emotionele en/of fysieke) overbelasting leidt tot ontregeling van fysiologische mechanismen. Deze mechanismen zijn bedoeld om het individu in stressvolle situaties tot extra prestaties in staat te stellen. Maar bij langdurig hersteltekort (na zes tot twaalf weken) ontstaat een autonoom proces van neuro-hormonale ontregeling. Dit geeft aanleiding tot progressief disfunctioneren op cognitief, emotioneel en lichamelijk gebied, leidend tot niet alleen een scala, maar ook een opeenstapeling van lichamelijke en psychische klachten. Deze ontregeling houdt zichzelf in stand, waardoor ‘een paar weekjes rust nemen’ niet tot verbetering leidt en in veel gevallen zelfs een verslechtering te zien geeft.
Het stresssysteem is een aanpassings- en beschermingsmechanisme, dat ons in staat stelt een onophoudelijke stroom fysieke en psychische prikkels probleemloos te verwerken. Dit stress-systeem heeft zijn basis in het zenuwstelsel, maar omvat tevens de hormonale en immunologische mechanismen. In bepaalde omstandigheden kan het systeem uit balans raken: het verliest dan zijn beschermende functie en begint zich tegen ons te keren. Dit is vooral het geval als de belasting te intens is, te lang duurt of wanneer we er niet goed mee om kunnen gaan. Bovendien vormen negatieve leefgewoontes (te veel eten, roken, slaaptekort, weinig bewegen) vaak een vicieuze cirkel met de lichamelijke en/of psychische belasting. Deze situatie verhoogt het risico op diverse ‘welvaartsziekten’, van psychische aard (depressie), lichamelijke aard (hart- en vaatzieken, diabetes) of gemengde aard (burnout, fibromyalgie, chronische vermoeidheidssyndroom).
Voor de lichamelijke, emotionele en psychische klachten die chronische stress kenmerkt, hanteren wij de term Chronische Stressstoornis. Een Chronische Stressstoornis kenmerkt zich door toenemend disfunctioneren op cognitief gebied (bijv. concentratie- en geheugenproblemen). Op emotioneel gebied kan teveel stress ook verantwoordelijk zijn voor nervositeit, overspannenheid, depressie, burn-out en angststoornissen. Op lichamelijk gebied kan teveel stress ook verantwoordelijk zijn voor vermoeidheid, hoofdpijn en spierpijn, slaapproblemen, maag en darmproblemen, gespannen spieren en hart- en vaatziekten. Ook ontstaan er gedragsproblemen (bijv. meer roken, drinken, ruziën, terugtrekken) en neemt de belastbaarheid steeds verder af, tot het punt waarop men nergens meer energie voor heeft en nergens meer zin in heeft. Bij een Chronische Stressstoornis is primair sprake van psychische disharmonie en secundair van een lichamelijke ontregeling die de klachten veroorzaakt. De kans op het krijgen van een stresstoornis blijkt mede afhankelijk te zijn van persoonlijkheidfactoren, gezins- of jeugdproblematiek, en mogelijk ook erfelijke factoren.
Een acute stressstoornis is een heftige reactie op een stressvolle gebeurtenis, zoals mishandeling, verlies of een ernstig ongeluk. De stoornis kan optreden als iemand is blootgesteld aan een ernstige traumatische ervaring (in de volksmond ook wel aangeduid als shock). De reacties op dit trauma zijn sterke gevoelens van angst, afschuw, machteloosheid en hulpeloosheid. Wie aan de acute stress-stoornis lijdt, heeft meestal een verdoofd gevoel, ontwikkelt problemen met geheugen, slaap en concentratie, is prikkelbaar, schrikachtig of angstig en ervaart het trauma regelmatig opnieuw.

Een posttraumatische stressstoornis (PTSS) is het gevolg van gevolg van ernstige stressgevende situaties, waarbij sprake is van levensbedreiging, ernstig lichamelijk letsel of een bedreiging van de fysieke integriteit. Deze situaties zijn voor de persoon traumatisch. Deze stoornis kan pas later na de gebeurtenissen aan het licht komen.